علت بیرون زدگی دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر یکی از مشکلات رایج در نواحی کمر و ستون فقرات است که میتواند باعث دردهای شدید و محدودیتهای حرکتی در افراد شود. این مشکل میتواند به دلایل مختلفی ایجاد شود که بسیاری از آنها به سبک زندگی، وضعیت بدنی و حرکات نادرست بستگی دارد. در این مقاله از فیزیوتراپی رایان، به بررسی علت بیرون زدگی دیسک کمر و عواملی که میتوانند موجب این مشکل شوند، پرداخته خواهد شد. همچنین، روشهای پیشگیری و درمان این بیماری نیز بررسی خواهد شد.
دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر، یک بخش از ستون فقرات است که از مهره های متصل به هم تشکیل شده است. این مهره ها توسط صفحات انعطاف پذیر و ژله ای جدا می شوند. قطعات ژله ای مانند در دیسک کمر، حرکت مهره ها و جلوگیری از اصطکاک و ساییدگی را تسهیل می کنند.
هر فرد در حالت عادی 4 دیسک کمر دارد. دیسک کمر دارای دو قسمت است: حلقه یا آنولوس فیروزوس که سی و دولایه دارد و قسمت سخت دیسک است، و هسته دیسک که ژلاتین مانند است.
در بعضی موارد، یک یا چند مهره از دیسک کمر به علت عوامل مختلفی بیرون می زند و باعث بی نظمی در ستون فقرات می شود. این وضعیت که به عنوان بیرون زدگی دیسک کمر شناخته می شود، با درد و ناراحتی شدید همراه است و ممکن است به اعصاب نخاعی فشار وارد کند. اکثراً بیرون زدگی دیسک کمر در مهره های پایین کمری، به ویژه در سطح های L4-5 و L5-S1 رخ می دهد.
علت بیرون زدگی دیسک کمر
علت بیرون زدگی دیسک کمر عبارتند از:
- عوامل ژنتیکی و ارثی: عوامل ژنتیکی یکی از شایعترین علت بیرون زدگی دیسک کمر هستند.
- سیگار کشیدن زیاد: سیگار کشیدن می تواند از جذب مواد مغذی مورد نیاز دیسک ها جلوگیری کند و به بیرون زدگی دیسک کمر منجر شود.
- نشستن طولانی مدت: نشستن طولانی مدت یکی از دلایل شایع ابتلا به بیرون زدگی دیسک کمر است، به خصوص در مواقعی که فرد به طور مداوم نشسته است.
- اضافه وزن: افرادی که اضافه وزن دارند، در خطر بیشتری برای ابتلا به بیرون زدگی دیسک کمر قرار دارند؛ زیرا در این افراد، دیسک کمر مورد فشار بیشتری قرار می گیرد.
- بارداری: در بعضی افراد، به ویژه در ماههای آخر بارداری، به دلیل افزایش وزن و فشار بیشتر روی کمر، خطر بیرون زدگی دیسک کمر افزایش می یابد.
- بلند کردن و حمل اشیا سنگین: کارهای سنگین و بلند کردن اشیا سنگین می تواند با اعمال فشار بیش از حد بر روی مهره های ستون فقرات، منجر به بیرون زدگی دیسک کمر شود.
- نیروها یا فشارهای ناگهانی در ستون فقرات، مانند تصادف یا سقوط.
- افزایش سن: با پیر شدن، دیسک های مایع محافظ خود را از دست می دهند و می توانند به راحتی جابجا شده و به بیرون زدگی دیسک کمر منجر شوند.
- آسیبهای فیزیکی و تصادفات: تصادفات، سقوط یا هر گونه آسیب فیزیکی دیگر میتواند منجر به فشار بیش از حد به دیسکها و بیرون زدگی آنها شود. این آسیبها به خصوص زمانی که ستون فقرات به شدت تحت فشار قرار گیرد، موجب جابهجایی دیسکها میشوند.
- ورزشهای نادرست: ورزشهای شدید یا انجام حرکات نادرست هنگام ورزش میتواند منجر به آسیب به دیسکهای کمر شود. افراد معمولاً در انجام ورزشهای سنگین بدون رعایت اصول صحیح حرکتی، فشار زیادی بر کمر خود وارد میکنند.
شایع ترین علائم دیسک کمر چیست؟
دیسک کمر زمانی رخ میدهد که یکی از دیسکهای بین مهرههای ستون فقرات دچار آسیب یا فتق شود و بر اعصاب مجاور فشار وارد کند. شایعترین علت بیرون زدگی دیسک کمر عبارتند از:
- درد در کمر یا ستون فقرات:یکی از علائم اصلی، درد در ناحیه کمر است که ممکن است خفیف یا شدید باشد. این درد اغلب هنگام حرکت، خم شدن، یا نشستن طولانیمدت تشدید میشود.
- درد منتشر شده به پاها (سیاتیک): درد ممکن است از ناحیه کمر به باسن و پاها کشیده شود. این وضعیت که به سیاتیک معروف است، معمولاً ناشی از فشار دیسک بر عصب سیاتیک است.
- بیحسی یا گزگز: بیماران ممکن است در پاها یا انگشتان خود احساس بیحسی، سوزش یا گزگز کنند. این نشانهها معمولاً به دلیل تأثیر بر اعصاب محیطی رخ میدهد.
- ضعف عضلانی: فشار بر عصب ممکن است به ضعف عضلانی در پاها یا کاهش توانایی برای انجام فعالیتهایی مانند راه رفتن یا بلند کردن اجسام منجر شود.
- کاهش دامنه حرکتی: بیماران ممکن است نتوانند به راحتی خم شوند، بایستند یا حرکات عادی روزانه را انجام دهند.
- افزایش درد هنگام عطسه یا سرفه: فشار در ستون فقرات هنگام عطسه یا سرفه ممکن است درد را تشدید کند.
- احساس درد شدید هنگام نشستن یا ایستادن طولانیمدت: وضعیتهای ثابت (نشستن یا ایستادن طولانی) معمولاً فشار بیشتری بر دیسک وارد کرده و درد را بدتر میکنند.
- بیاختیاری ادرار یا مدفوع (در موارد شدید): در صورت آسیب شدید به اعصاب، ممکن است مشکلاتی مانند بیاختیاری ادرار یا مدفوع رخ دهد. این وضعیت یک اورژانس پزشکی محسوب میشود و نیاز به مداخله فوری دارد.
چه عواملی خطر پارگی دیسک کمر را افزایش میدهند؟
پارگی یا فتق دیسک کمر میتواند تحت تأثیر عوامل مختلفی رخ دهد که برخی از آنها قابل پیشگیری هستند. آگاهی از این عوامل میتواند به کاهش خطر کمک کند. در ادامه، شایعترین عواملی که خطر پارگی دیسک کمر را افزایش میدهند، آورده شده است:
- افزایش سن: با افزایش سن، دیسکهای بین مهرهای دچار کاهش انعطافپذیری و آب میشوند. این وضعیت دیسکها را شکنندهتر کرده و خطر پارگی آنها را افزایش میدهد.
- اضافهوزن و چاقی: وزن اضافی فشار بیشتری بر ستون فقرات وارد میکند و احتمال آسیب به دیسکها را افزایش میدهد، بهویژه در ناحیه کمر.
- بلند کردن اجسام سنگین به شکل نادرست: بلند کردن اجسام سنگین با استفاده از عضلات کمر به جای پاها میتواند فشار زیادی بر دیسکها وارد کرده و باعث پارگی آنها شود.
- فعالیتهای بدنی مکرر یا شدید: فعالیتهای فیزیکی سنگین یا تکراری، مانند خم شدن، پیچیدن بدن یا بلند کردن مکرر وزنه از علت بیرون زدگی دیسک کمر هستند.
- سبک زندگی کمتحرک: نشستن طولانیمدت یا عدم فعالیت فیزیکی منظم میتواند عضلات پشتیبان ستون فقرات را ضعیف کند و فشار بیشتری به دیسکها وارد کند.
- سیگار کشیدن: نیکوتین موجود در سیگار جریان خون به دیسکهای ستون فقرات را کاهش داده و باعث کاهش تغذیه و انعطافپذیری آنها میشود.
- سابقه خانوادگی و ژنتیک: عوامل ژنتیکی میتوانند احتمال ضعف ساختاری دیسکها و آسیبپذیری آنها را افزایش دهند.
- آسیبهای ناگهانی یا حوادث: تصادفات رانندگی، افتادن یا وارد آمدن ضربه به ستون فقرات میتوانند باعث پارگی دیسک شوند.
- وضعیت بدنی نامناسب: نشستن، ایستادن یا راه رفتن با وضعیت بدنی نامناسب فشار مضاعفی به ستون فقرات وارد کرده و احتمال آسیب به دیسکها را افزایش میدهد.
- ورزشهای پرخطر: ورزشهایی که شامل حرکات تکراری و پرفشار مانند فوتبال، وزنهبرداری یا ژیمناستیک هستند، خطر پارگی دیسک را بیشتر میکنند.
انواع بیرون زدگی دیسک کمر
بیرون زدگی دیسک کمر (Protrusion) به حالتی گفته میشود که دیسک بین مهرهها از موقعیت طبیعی خود خارج میشود، اما دیواره خارجی دیسک هنوز سالم باقی میماند. بیرون زدگی دیسک کمر میتواند به طرق مختلفی ایجاد شود و شدت آن بسته به درجه آسیب به دیسک و میزان فشار وارد شده بر آن میتواند متفاوت باشد. انواع مختلف بیرون زدگی دیسک کمر را میتوان به دستههای زیر تقسیم کرد:
1. بیرون زدگی دیسک کمر به سمت عقب (Posterior Protrusion)
در این نوع بیرون زدگی، دیسک به سمت عقب و به طرف کانال نخاعی یا فضای عصبی فشار میآورد. این نوع بیرون زدگی میتواند باعث فشار بر روی نخاع یا اعصاب کمر شود و منجر به درد شدید، بیحسی یا گزگز در پاها شود. این حالت یکی از شایعترین انواع بیرون زدگی دیسک است و میتواند به مشکلات عصبی مانند سیاتیک (درد در مسیر عصب سیاتیک) منجر شود.
2. بیرون زدگی دیسک کمر به سمت یک طرف (Lateral Protrusion)
در این نوع، دیسک به سمت یکی از طرفین فشار میآورد و میتواند به اعصاب طرفی ستون فقرات آسیب برساند. این نوع بیرون زدگی معمولاً باعث درد در ناحیهای خاص از پاها میشود و ممکن است به صورت درد، بیحسی یا ضعف در یک طرف بدن بروز کند. بهویژه در صورت فشار به عصبهای پایین کمر، درد به ساق پا منتقل میشود.
3. بیرون زدگی دیسک کمر به سمت جلو (Anterior Protrusion)
در این حالت، دیسک به سمت جلو فشار میآورد، اما این نوع بیرون زدگی معمولاً به مشکلات عصبی منجر نمیشود، چرا که به سمت فضای نخاعی یا اعصاب فشار وارد نمیکند. بیرون زدگی به سمت جلو معمولاً کمتر شایع است و اگر هم اتفاق بیفتد، ممکن است علائم کمتری داشته باشد.
4. بیرون زدگی دیسک کمر ترکیبی (Multidirectional Protrusion)
گاهی اوقات دیسک کمر به طور همزمان به چندین جهت بیرون میزند. این حالت میتواند باعث فشرده شدن چندین عصب یا نخاع در چندین جهت مختلف شود و منجر به بروز درد شدیدتر و علائم عصبی بیشتر مانند بیحسی، درد در نواحی مختلف بدن و ضعف عضلانی شود.
5. بیرون زدگی دیسک کمر به شکل حلقهای (Circumferential Protrusion)
در این حالت، دیسک به طور یکپارچه در تمام دور خود به بیرون فشار میآورد. این نوع بیرون زدگی نادرتر است و معمولاً فشار کمتری به عصبها وارد میکند، اما همچنان میتواند باعث بروز درد و مشکلات حرکتی در بیمار شود.
روش های درمان اولیه بیرون زدن دیسک کمر
بیرونزدگی دیسک کمر (فتق دیسک) یکی از مشکلات شایع ستون فقرات است که میتواند با درد و محدودیت حرکت همراه باشد. خوشبختانه، بسیاری از موارد بیرونزدگی دیسک کمر با درمانهای غیرجراحی و اولیه بهبود مییابند. در ادامه، روشهای درمان اولیه این عارضه آورده شده است:
- استراحت و تغییر فعالیتها
- کاهش فعالیتهای شدید که باعث تشدید درد میشوند.
- اجتناب از بلند کردن اجسام سنگین یا حرکات ناگهانی.
- استراحت مطلق توصیه نمیشود؛ فعالیتهای سبک مانند پیادهروی میتواند به بهبود کمک کند.
- استفاده از کمپرس سرد و گرم
- کمپرس سرد: در روزهای اولیه آسیب، استفاده از یخ میتواند التهاب و درد را کاهش دهد.
- کمپرس گرم: پس از چند روز، استفاده از گرما باعث افزایش جریان خون و تسکین درد عضلات میشود.
- دارودرمانی
- مسکنها: داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن، ناپروکسن یا پاراستامول میتوانند درد و التهاب را کاهش دهند.
- شلکنندههای عضلانی: برای کاهش اسپاسم عضلانی استفاده میشوند.
- داروهای تجویزشده: در موارد شدید، پزشک ممکن است داروهای قویتر یا تزریق استروئید پیشنهاد کند.
- فیزیوتراپی
- انجام تمرینات تقویتی و کششی برای کاهش فشار روی دیسک و بهبود قدرت عضلات کمر.
- استفاده از تکنیکهای درمانی مانند الکتروتراپی، اولتراسوند و لیزر کمتوان برای کاهش درد و التهاب.
- آموزش وضعیت صحیح بدن هنگام نشستن، ایستادن و حرکت کردن.
- تمرینات ورزشی مناسب
- انجام تمرینات تقویت عضلات کمر و شکم به کاهش فشار بر ستون فقرات کمک میکند.
- فعالیتهایی مانند یوگا یا شنا میتوانند موثر باشند، اما باید تحت نظر متخصص انجام شوند.
فیزیوتراپی در منزل برای درمان پارگی دیسک کمر
فیزیوتراپی در منزل برای درمان پارگی دیسک کمر یک گزینه مناسب برای افرادی است که به دلایل مختلف (مانند درد شدید، محدودیت حرکتی، یا شرایط خاص) نمیتوانند به مراکز درمانی مراجعه کنند. این روش به بیماران کمک میکند تا در محیط راحت خانه، تحت نظارت متخصص فیزیوتراپی، درمان لازم را دریافت کنند. در ادامه، توضیحاتی درباره فیزیوتراپی در منزل برای پارگی دیسک کمر آورده شده است:
مزایای فیزیوتراپی در منزل برای بیرون زدگی و پارگی دیسک کمر
- دسترسی آسان: نیازی به جابهجایی بیمار نیست، که به خصوص برای افرادی با محدودیت حرکتی بسیار مفید است.
- تمرکز بیشتر روی بیمار: فیزیوتراپیست تمام زمان جلسه را به یک بیمار اختصاص میدهد.
- محیط راحتتر: درمان در محیط آشنا و راحت خانه انجام میشود که میتواند به کاهش استرس و بهبود نتایج کمک کند.
- انعطافپذیری در برنامهریزی: امکان تعیین زمان جلسات بر اساس نیاز بیمار.
روش ها و تکنیک های فیزیوتراپی در منزل
- تمرینات تقویتی و کششی
- فیزیوتراپیست تمریناتی طراحی میکند که به تقویت عضلات کمر و شکم و کاهش فشار روی دیسک آسیبدیده کمک کند. تمرینات کششی برای افزایش انعطافپذیری ستون فقرات و کاهش اسپاسم عضلانی انجام میشود.
- ماساژ درمانی
- ماساژ حرفهای توسط فیزیوتراپیست میتواند جریان خون را افزایش دهد، عضلات را شل کند و درد را کاهش دهد.
- الکتروتراپی (TENS)
- در صورت دسترسی، دستگاه تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) در منزل استفاده میشود تا درد کاهش یابد و عضلات آرام شوند.
- گرما و سرما درمانی
- بستههای گرم یا سرد برای کاهش التهاب و تسکین درد مورد استفاده قرار میگیرند.
- فیزیوتراپیست نحوه استفاده صحیح از این روشها را به بیمار آموزش میدهد.
- اصلاح وضعیت بدن و آموزش حرکات صحیح
- فیزیوتراپیست نحوه صحیح نشستن، ایستادن، بلند کردن اجسام و خوابیدن را به بیمار آموزش میدهد.
- استفاده از وسایل کمک حرکتی یا کمربند طبی نیز در صورت نیاز پیشنهاد میشود.
- لیزر درمانی کمتوان
- اگر دستگاه لیزر کمتوان قابل حمل در دسترس باشد، فیزیوتراپیست میتواند از آن برای کاهش التهاب و تسریع بازسازی بافتها استفاده کند.
- تمرینات تنفسی و آرامسازی
- تکنیکهای تنفس عمیق و آرامسازی عضلات میتوانند به کاهش استرس و بهبود درد کمک کنند.
متخصصین ما در کلینیک رایان، بهترین کلینیک فیزیوتراپی تهران ، به شما نکات مهم در مورد تمرینات و تعداد جلسات را بیان خواهند کرد. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره 02188603595 تماس حاصل نمایید.
بیرون زدگی دیسک کمر در چه افرادی دیده می شود؟
بیرون زدگی دیسک کمر معمولاً در افراد بالای 30 سال رخ می دهد و با افزایش سن، احتمال مبتلا شدن به آن بیشتر می شود. همچنین، مردان در مقایسه با زنان بیشتر در معرض خطر بیرون زدگی دیسک کمر قرار می گیرند. احتمالاً به دلیل مشغولیت بیشتر مردان در فعالیت های سنگین این اتفاق رخ می دهد. توجه نمایید که لیزر درمانی دیسک کمر یکی از روش های درمان است.
چگونه از ابتلا به بیرون زدگی دیسک کمر پیشگیری کنیم؟
برخی اقدامات و تغییرات در سبک زندگی میتوانند به پیشگیری از بیرون زدگی دیسک کمر کمک کنند. در زیر چند نکته برای پیشگیری از بیرون زدگی دیسک کمر آمده است:
- 1. حفظ وزن سالم: چاقی و اضافه وزن میتواند فشار زیادی روی دیسکها و کمر ایجاد کند. حفظ وزن سالم از طریق تغذیه مناسب و فعالیت بدنی منظم میتواند خطر بروز این مشکل را کاهش دهد.
- 2. ورزش منظم: انجام تمرینات تقویتی کمر، شکم و عضلات اطراف کمر میتواند کمک به حفظ استحکام ستون فقرات و جلوگیری از بیرون زدگی دیسک کمر کند. ورزشهایی مانند شنا، پیادهروی، یوگ، و پیلاتس نیز میتوانند به افزایش انعطافپذیری و قدرت عضلات کمک کنند.
- 3. فرار از تنشهای فیزیکی: از جمله تکنیکهای صحیح برای بلند کردن اشیاء سنگین استفاده کنید و جلوی حمل و نقل اشیاء بسیار سنگین را بگیرید.
- 4. ایستادن و نشستن در حالت صحیح: اطمینان حاصل کنید که ایستادن و نشستن شما حالت صحیح و حمایتی برای کمر است. میتوانید از پشتیبانها و صندلیهای ارگونومیک استفاده کنید.
- 5. اجتناب از حرکات ناگهانی: جلوی حرکات ناگهانی و رشتهای بدن، به ویژه در حین برخورد و چرخش، بگیرید.
- 6. استفاده از تکنولوژی: هنگام کارهای روزمره یا بلند کردن اشیاء سنگین، از تکنولوژی مثل روباتها یا ماشینآلات کمکی استفاده کنید.
- 7. استراحت مناسب: به استراحت کافی و خواب به مدت مناسب بپردازید تا به بازسازی و بهبود ساختار دیسکها کمک کنید.
آیا علائم بیرون زدگی دیسک کمر به خودی خود برطرف میشوند؟
علائم بیرونزدگی دیسک کمر در موارد خفیف تا متوسط ممکن است به خودی خود با کاهش التهاب و فشار بر عصب طی چند هفته یا ماه برطرف شوند، اما در موارد شدید یا در صورت بروز علائمی مانند درد مداوم، ضعف عضلانی، علائم سیاتیک شدید، یا بیاختیاری ادرار و مدفوع، نیاز به مداخله پزشکی فوری وجود دارد. در صورتی که علائم طی 6-8 هفته بهبود نیابند، بررسی و درمان تخصصی ضروری است.
فرق بیرون زدگی دیسک کمر، فتق دیسک کمر و پارگی دیسک کمر
بیرون زدگی دیسک کمر، فتق دیسک کمر و پارگی دیسک کمر سه نوع مشکل مختلف در دیسکهای ستون فقرات هستند که هر کدام تفاوتهایی در شدت آسیب و تأثیر بر بدن دارند. در بیرون زدگی دیسک، دیسک به سمت خارج فشار میآورد اما دیواره آن سالم میماند، در فتق دیسک، دیسک به طور جزئی پاره شده و مواد داخلی آن وارد کانال نخاعی میشود، و در پارگی دیسک، دیواره دیسک به طور کامل پاره شده و مواد داخلی آن به طور کامل از دیسک خارج میشوند. هر سه وضعیت میتوانند درد و مشکلات عصبی ایجاد کنند و نیاز به درمان پزشکی دارند، اما شدت علائم و روشهای درمانی متفاوت است.
پرسش های متداول درباره دیسک کمر
در ادامه به سوالات پر تکرار کاربران درباره علت بیرون زدگی دیسک کمر که کاربران از موتورهای جستجو می پرسند جواب داده ایم
- آیا بیرون زدگی دیسک کمر همیشه نیاز به جراحی دارد؟ خیر، بیشتر موارد بیرون زدگی دیسک کمر با روشهای غیر جراحی مانند فیزیوتراپی و دارو قابل درمان هستند.
- آیا بیرون زدگی دیسک کمر میتواند خود به خود بهبود یابد؟ در موارد خفیف، ممکن است بیرون زدگی دیسک کمر به مرور زمان بهبود یابد، اما برای درمان کامل بهتر است اقدامات درمانی انجام شود.
- چه عواملی میتواند خطر ابتلا به بیرون زدگی دیسک کمر را افزایش دهد؟ سبک زندگی، شغلهایی که نیاز به فشار زیاد روی کمر دارند، و عدم ورزش میتوانند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهند.
- آیا ورزش میتواند به درمان بیرون زدگی دیسک کمر کمک کند؟ بله، ورزشهای مناسب و فیزیوتراپی میتوانند به تقویت عضلات کمر و کاهش درد ناشی از بیرون زدگی دیسک کمر کمک کنند.
- آیا بیرون زدگی دیسک کمر ممکن است به سایر قسمتهای بدن آسیب بزند؟ بله، در صورتی که فشار به اعصاب ایجاد شود، ممکن است درد به پاها یا دیگر نواحی بدن منتقل شود.