درمان سکته مغزی با فیزیوتراپی

سکته مغزی یکی از شایع‌ترین علل معلولیت و مرگ در سراسر جهان است و بر اثر مختل کردن جریان خون به مغز ایجاد می‌شود. این حادثه می‌تواند بر اثر انسداد یک عروق خونی در مغز یا خون‌ریزی داخلی اتفاق بیفتد. درمان این بیماری پیچیده و نیازمند تداخل چندین رشته پزشکی است. یکی از روش‌های موثر در ترمیم و بهبودی بیماران سکته مغزی، فیزیوتراپی می‌باشد. در این مطلب از سایت فیزیوتراپی رایان، به بررسی درمان سکته مغزی با فیزیوتراپی  پرداخته خواهد شد.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی یک وضعیت پزشکی اورژانسی است که زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به بخشی از مغز مختل شود یا به طور کامل قطع گردد. این اختلال باعث می‌شود که سلول‌های مغزی در آن ناحیه اکسیژن و مواد مغذی مورد نیاز خود را دریافت نکنند و در نتیجه در عرض چند دقیقه شروع به آسیب دیدن یا از بین رفتن کنند.

انواع سکته مغزی

سکته مغزی به سه نوع اصلی تقسیم می‌شود:

• سکته ایسکمیک (Ischemic Stroke):
  • شایع‌ترین نوع سکته مغزی است و حدود 87 درصد از موارد را شامل می‌شود.
    علت اصلی آن انسداد یا تنگی رگ‌های خونی به دلیل تشکیل لخته خون یا پلاک‌های چربی است.
• سکته هموراژیک (Hemorrhagic Stroke):
  • به دلیل پارگی یکی از رگ‌های خونی در مغز رخ می‌دهد که باعث خونریزی و فشار بر بافت‌های مغزی می‌شود.
  • عواملی مانند فشار خون بالا و آنوریسم (ضعف دیواره رگ) می‌توانند منجر به این نوع سکته شوند.
• حمله ایسکمیک گذرا (TIA – Transient Ischemic Attack):
  • به عنوان «سکته کوچک» یا «هشدار سکته» شناخته می‌شود.
  • در این حالت، انسداد موقتی در جریان خون رخ می‌دهد که معمولاً در عرض چند دقیقه یا ساعت برطرف می‌شود، اما نیاز به توجه فوری دارد.

علائم سکته مغزی

تشخیص زودهنگام علائم سکته مغزی برای کاهش آسیب بسیار مهم است. برخی از علائم رایج عبارت‌اند از:

• ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در صورت، دست یا پا، به خصوص در یک طرف بدن.
• دشواری در صحبت کردن یا درک گفتار.
• اختلال در دید در یک یا هر دو چشم.
• سرگیجه، از دست دادن تعادل یا هماهنگی.
• سردرد شدید و ناگهانی بدون علت مشخص.

دلایل بروز سکته مغزی

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به بخشی از مغز دچار اختلال شود. این اختلال می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد که به نوع سکته مغزی بستگی دارد. در ادامه دلایل اصلی بروز هر نوع سکته مغزی توضیح داده می‌شود:

1. دلایل سکته ایسکمیک (Ischemic Stroke)

این نوع سکته زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون یا انسداد در رگ خونی مانع از خون‌رسانی به مغز شود. عوامل اصلی عبارت‌اند از:

• ترومبوز (Thrombosis): تشکیل لخته خون در یک رگ خونی که به مغز خون‌رسانی می‌کند.
• آمبولی (Embolism): لخته خون یا ذرات چربی که از نقاط دیگر بدن (مانند قلب) جدا شده و به سمت مغز حرکت می‌کنند.
• آترواسکلروز: باریک شدن یا انسداد عروق به دلیل تجمع پلاک‌های چربی در دیواره‌های رگ.

عوامل خطر

• فشار خون بالا
• کلسترول بالا
• بیماری قلبی (مانند فیبریلاسیون دهلیزی)
• دیابت
• سیگار کشیدن
• سبک زندگی کم‌تحرک و چاقی

2. دلایل سکته هموراژیک (Hemorrhagic Stroke)

این نوع سکته به دلیل پارگی یک رگ خونی در مغز رخ می‌دهد که منجر به خونریزی در بافت مغزی یا اطراف آن می‌شود. دلایل اصلی شامل موارد زیر است:

• فشار خون بالا: شایع‌ترین عامل پارگی رگ‌ها.
• آنوریسم (Aneurysm): ضعف یا برآمدگی دیواره رگ که می‌تواند منجر به پارگی شود.
• اختلالات انعقادی: شرایطی که خون به‌درستی لخته نمی‌شود.
• مصرف بیش از حد داروهای ضد انعقاد: مانند وارفارین.
• ضربه به سر: به خصوص در افراد مسن.

عوامل خطر:

• سابقه خانوادگی آنوریسم یا سکته هموراژیک
• مصرف الکل و مواد مخدر (مانند کوکائین)
• سیگار کشیدن
• افزایش سن

3. دلایل حمله ایسکمیک گذرا (TIA – Transient Ischemic Attack)

حمله ایسکمیک گذرا به دلیل انسداد موقتی در جریان خون رخ می‌دهد. دلایل مشابه سکته ایسکمیک است و معمولاً به دلیل لخته‌های کوچک یا آترواسکلروز ایجاد می‌شود. این نوع حمله معمولاً هشداری برای سکته‌های جدی‌تر در آینده است.

عوارض سکته مغزی

سکته مغزی می‌تواند عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت متعددی داشته باشد که شدت آن‌ها به نوع سکته، محل آسیب در مغز، و زمان شروع درمان بستگی دارد. این عوارض معمولاً به دلیل آسیب به سلول‌های مغزی و اختلال در عملکرد طبیعی بدن ایجاد می‌شوند. در ادامه به برخی از عوارض رایج سکته مغزی اشاره می‌کنیم:

مشکلات حرکتی و ضعف عضلانی

فلج یا ضعف در یک طرف بدن (همی‌پلژی): شایع‌ترین عارضه سکته، فلج یا ضعف در یک طرف بدن است که ممکن است موقت یا دائمی باشد.
اختلال در تعادل و هماهنگی: بیماران ممکن است در انجام حرکات ساده یا ایستادن دچار مشکل شوند.
گرفتگی یا اسپاسم عضلات: به دلیل آسیب به نواحی کنترل‌کننده حرکت در مغز رخ می‌دهد.

اختلالات گفتار و زبان

آفازی (Aphasia): مشکلاتی در صحبت کردن، درک گفتار یا نوشتن.
دیس‌آرتری (Dysarthria): مشکل در تلفظ کلمات به دلیل ضعف عضلات دهان و زبان.

اختلالات شناختی و حافظه

کاهش تمرکز: بیماران ممکن است در پردازش اطلاعات دچار مشکل شوند.
فراموشی: مشکلاتی در به خاطر سپردن اطلاعات جدید یا یادآوری اتفاقات گذشته.
اختلال در تصمیم‌گیری: کاهش توانایی برنامه‌ریزی یا حل مسائل.

تغییرات روانی و عاطفی

افسردگی: یکی از شایع‌ترین عوارض بلندمدت سکته مغزی است.
اضطراب: بیماران ممکن است در مواجهه با تغییرات زندگی خود احساس اضطراب کنند.
تغییرات خلقی: از جمله تحریک‌پذیری، خشم یا عدم کنترل احساسات.

مشکلات حسی

بی‌حسی: کاهش یا از دست دادن حس در یک یا چند قسمت از بدن.
درد: دردهای عصبی مزمن در مناطقی که آسیب دیده‌اند.
حساسیت به لمس: برخی بیماران ممکن است حساسیت بیش از حد به لمس یا دما داشته باشند.

مشکلات بینایی

کاهش بینایی: از دست دادن بخشی از دید در یک یا هر دو چشم.
مشکلات حرکتی چشم: اختلال در هماهنگی حرکات چشم.

اختلالات بلع (دیسفاژی)

بیماران ممکن است در بلع غذا یا مایعات دچار مشکل شوند، که می‌تواند منجر به خطر خفگی یا عفونت ریه شود.

عوارض جسمانی دیگر

زخم‌های فشاری (Pressure Sores): به دلیل بی‌حرکتی طولانی‌مدت.
عفونت‌های ریوی: مانند پنومونی به دلیل اختلال در بلع یا بی‌حرکتی.
لخته‌های خونی: احتمال تشکیل لخته در پاها (ترومبوز عمقی وریدی) یا ریه‌ها.

اختلال در عملکرد مثانه و روده

بی‌اختیاری ادرار یا مدفوع.

مشکلات در تخلیه کامل مثانه یا یبوست.

عوارض بلندمدت سکته مغزی شدید

کما: در موارد شدید ممکن است بیمار به کما برود.
معلولیت دائمی: در صورت آسیب جدی به مغز، ممکن است فرد نتواند فعالیت‌های روزمره خود را انجام دهد و به مراقبت مداوم نیاز داشته باشد.

فیزیوتراپی سکته مغزی

فیزیوتراپی سکته مغزی یکی از مهم‌ترین مراحل توانبخشی برای بازگرداندن توانایی‌های جسمی و بهبود کیفیت زندگی بیماران است. این روش درمانی بر بازیابی حرکت، تقویت عضلات و بهبود تعادل و هماهنگی بدن تمرکز دارد و نقش حیاتی در جلوگیری از عوارض طولانی‌مدت سکته مغزی ایفا می‌کند. برخی از مهم ترین روش‌های فیزیوتراپی سکته مغزی به شرح زیر می باشد:

• تمرینات حرکتی و کششی
  • کمک به بازیابی توانایی حرکت در عضلات ضعیف یا فلج شده.
  • انجام تمرینات کششی برای کاهش اسپاسم و افزایش انعطاف‌پذیری مفاصل.
• تمرینات تعادل و هماهنگی
  • تمرینات ایستادن و حفظ تعادل.
  • استفاده از ابزارهایی مانند تخته تعادل یا توپ فیزیوتراپی.
• تمرینات تقویتی
  • استفاده از وزنه‌های سبک یا کش‌های مقاومتی برای تقویت عضلات.
  • تمرینات ایزومتریک (انقباض عضلات بدون حرکت مفصل).
• تمرینات راه رفتن (Gait Training)
  • کمک به بازگشت توانایی راه رفتن.
  • استفاده از وسایلی مانند واکر، عصا یا اسکلت‌های خارجی.
• فیزیوتراپی دستی (Manual Therapy)
  • ماساژ برای کاهش اسپاسم و افزایش جریان خون در عضلات آسیب‌دیده.
  • حرکت دادن مفاصل توسط فیزیوتراپیست برای بهبود دامنه حرکتی.
• تحریک الکتریکی عصبی عضلانی (NMES)
  • استفاده از جریان الکتریکی برای تحریک عضلات ضعیف و کمک به بازیابی حرکت.
• تمرینات تنفسی
  • کمک به بهبود قدرت عضلات تنفسی و افزایش ظرفیت ریه.
• آب‌درمانی (Hydrotherapy)
  • استفاده از تمرینات در آب برای کاهش فشار روی مفاصل و تسهیل حرکت.

نقش فیزیوتراپ‌ها در درمان سکته مغزی

فیزیوتراپ‌ها نقش بسیار مهمی در توانبخشی و بازگرداندن توانایی‌های حرکتی و حسی به افراد مبتلا به سکته مغزی دارند و یکی از کاربردهای فیزیوتراپی است. این متخصصان به عنوان بخشی از تیم درمانی وظیفه ارزیابی دقیق مشکلات حرکتی و موضوع از دست دادن توانایی‌های حسی مرتبط با سکته مغزی را بر عهداه دارند. همچنین تمرکز خود را بر آموزش مجدد فرد برای اجرای حرکات روزانه از جمله بلند شدن از حالت نشسته، راه رفتن و استفاده از دست، متمرکز می‌کنند.

ارزیابی مشکلات حرکتی و حسی

یکی از ابتدایی‌ترین و مهم‌ترین مراحل در توانبخشی پس از سکته مغزی، ارزیابی دقیق مشکلات حرکتی و از دست دادن توانایی‌های حسی فرد است. فیزیوتراپ‌ها از ابزارها و تکنیک‌های متنوعی برای ارزیابی حالت عمومی حرکتی، توانایی کنترل عضلات و تعادل، و حس تبلیغاتی و حرکتی فرد استفاده می‌کنند.

طراحی برنامه در جهت بهبودی حرکتی

با توجه به نتایج ارزیابی، فیزیوتراپ‌ها برنامه‌های توانبخشی مناسبی را برای بازآموزی حرکتی و احیای توانایی‌های از دست رفته در فرد طراحی می‌کنند. این برنامه‌ها شامل تمرینات و تکنیک‌های خاصی برای تقویت عضلات، افزایش انعطاف‌پذیری، بهبود تعادل و هماهنگی حرکتی، و تمرینات راه رفتن به صورت ایمن و کنترل شده می‌شوند.

آموزش انجام فعالیت‌های روزانه

فیزیوتراپ‌ها به فرد آموزش می‌دهند که چگونه فعالیت‌های روزمره‌اش را به صورت مستقل و با حفظ ایمنی انجام دهد. این شامل فعالیت‌هایی همچون بلند شدن از حالت نشسته، نشستن و بلند شدن از تخت، استفاده از دست برای کارهای روزانه، و تکنیک‌های صحیح حمل و نقل اشیاء است.

تمرکز بر عوارض سکته

فیزیوتراپ‌ها با بهره‌گیری از تمرینات و مداخلات مخصوص، به کمک فرد در مقابله با عوارض و مشکلات اجتناب‌ناپذیر سکته مغزی یاری می‌کنند. این تمرینات همراه با مداومت و تلاش فرد، به کمک ایجاد تطابق بین نیازها و توانایی‌های او، باعث بهبود وضعیت و بهسازی عملکردی او می‌شوند.

توجه به مسائل روانشناختی

فیزیوتراپ‌ها در طول توانبخشی با توجه به مسائل روانشناختی نیز به فرد کمک می‌کنند. انگیزه‌بخشی، ایجاد اعتماد به نفس و مشاوره‌های روانشناختی جزء از برنامه‌های توانبخشی است که به کمک فیزیوتراپ‌ها انجام می‌شود.

متخصصین ما در کلینیک رایان، بهترین کلینیک فیزیوتراپی تهران ، به شما نکات مهم در مورد تمرینات و تعداد جلسات را بیان خواهند کرد. شما می توانید برای کسب اطلاعات بیشتر با شماره 02188603595 تماس حاصل نمایید.

چرا فیزیوتراپی بعد سکته مغزی ضرورت دارد؟

فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی به دلیل ضرورت‌های زیادی از جمله موارد زیر بسیار مهم است:

• بازیابی حرکتی: سکته مغزی ممکن است منجر به اختلالات جدی در حرکت بدن شود. فیزیوتراپی با ارائه تمرینات و تکنیک‌های مخصوص، به فرد کمک می‌کند تا عضلات خود را تقویت کرده و قابلیت‌های حرکتی خود را بهبود بخشد.
• ایجاد تعادل: سکته مغزی ممکن است توانایی تعادل فرد را تحت تاثیر قرار دهد. فیزیوتراپی با تمرینات و تکنیک‌های خاص، به کمک افراد در بهبود توانایی تعادل و کاهش خطر افتادن کمک می‌کند.
• بهبود کیفیت زندگی: فیزیوتراپی با بازگرداندن قابلیت‌های حرکتی و انجام فعالیت‌های روزمره به فرد کمک می‌کند تا بهبود وضعیت عمومی خود را تجربه کند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشد.
• پیشگیری از عوارض تکراری: فیزیوتراپی با بهره‌گیری از تمرینات مناسب به کمک افراد می‌آید تا عوارض تکراری مرتبط با سکته مغزی و کاهش عملکردی را پیشگیری کنند.
• افزایش استقلالیت: بازگرداندن توانایی‌های حرکتی به فرد به کمک او کمک می‌کند تا استقلالیت و خودکفایی خود را در انجام فعالیت‌های روزمره بهبود بخشد.
• ترمیم اعتماد به نفس: فیزیوتراپی با ارائه تمرینات و مداخلات مناسب به فرد کمک می‌کند اعتماد به نفس خود را بازسازی کند و با ایجاد پیشرفت‌های کوچک در توانایی‌های حرکتی خود، انگیزه و امید بهبودی را ایجاد کند.

به طور کلی، فیزیوتراپی پس از سکته مغزی یکی از عوامل مهم در توانبخشی و بهبود عملکردی فرد است و به دلیل نقش حیاتی که در بازگشت فرد به زندگی عادی دارد، ضرورت دارد.

بهترین زمان انجام فیزیوتراپی سکته مغزی

بهترین زمان برای انجام فیزیوتراپی پس از سکته مغزی، در مرحله‌ای است که حالت عمومی بیمار به حدی است که بتواند به تمرینات و تکنیک‌های فیزیوتراپیی بپردازد. این مرحله ممکن است بعد از اتمام مرحله اول درمان بیماری باشد و وضعیت عمومی فرد به حدی بهبود یافته باشد که بتواند به توانایی اجرای تمرینات حرکتی پرداخته و در فرآیند توانبخشی فیزیوتراپی شرکت کند.

همچنین، تصمیم‌گیری درباره زمان شروع فیزیوتراپی باید توسط تیم درمانی، به ویژه پزشک و فیزیوتراپیست مربوطه انجام شود. این تصمیم باید بر اساس وضعیت فیزیکی و عمومی بیمار، نوع و شدت سکته مغزی، و تاریخچه بیماری اتخاذ گردد.

فیزیوتراپی پس از سکته مغزی می‌تواند به صورت مداوم ادامه یابد و بسته به وضعیت و نیازهای بیمار، میزان جلسات و تمرینات ممکن است تغییر کند. مهم است که فیزیوتراپی به صورت شخصی‌سازی شده و با توجه به شرایط هر فرد، طراحی شود تا بهترین نتیجه‌ها در فرآیند توانبخشی حاصل شود.

مدت زمان درمان سکته مغزی

مدت زمان درمان سکته مغزی بستگی به جنبه‌های مختلف مرتبط با بیماری، وضعیت عمومی فرد، شدت سکته مغزی، و پاسخ به درمان دارد. همچنین، نوع و مدت زمان فیزیوتراپی و سایر روش‌های درمانی که بیمار دریافت می‌کند نیز بر مدت زمان درمان تأثیر می‌گذارد.

به طور کلی، مدت زمان درمان سکته مغزی می‌تواند متنوع باشد و از مدت‌های کوتاه تا مدت‌های طولانی‌تر متغیر باشد. برخی بیماران با پیشرفت سریع‌تر بهبود می‌یابند و ممکن است به مدت چند هفته یا ماه بازگشت به عملکرد عادی خود را تجربه کنند. اما برای بعضی دیگر، ممکن است فرآیند توانبخشی و بهبودی زمان‌برتری را به خود اختصاص دهد و نیاز به چندین ماه یا حتی سال‌ها داشته باشد.

همچنین، ادامه فیزیوتراپی و سایر مداخلات درمانی ممکن است به مدت زمان درمان تأثیر داشته باشد. فیزیوتراپی پس از سکته مغزی معمولاً به صورت مداوم و بهبودی‌بخش انجام می‌شود تا بهترین نتایج در بازگشت بهبودی حاصل شود.

اهمیت انجام تمرینات و مداخلات درمانی به صورت مستمر و منظم و همچنین همکاری فرد و خانواده با تیم درمانی نقش مهمی در بهبود عملکردی و کیفیت زندگی فرد پس از سکته مغزی ایفا می‌کند. برای تعیین مدت زمان دقیق درمان سکته مغزی و برنامه‌های توانبخشی مرتبط، همیشه بهتر است با پزشک و تیم درمانی فیزیوتراپی رایان مشورت کنید.

فیزیوتراپی آسیب نخاعی نیز روش دیگری برای توانبخشی از طریق فیزیوتراپی است ک در کلینیک فیزیوتراپی رایان قابل انجام است.

سوالات پرتکرار

پس از سکته مغزی، مردم برخی سوالات پرتکرار در مورد درمان با فیزیوتراپی ممکن است داشته باشند. برخی از این سوالات عبارتند از:

۱. آیا فیزیوتراپی پس از سکته مغزی مفید است؟ بله، فیزیوتراپی بعد از سکته مغزی بسیار مفید است.

۲. چه زمانی باید با فیزیوتراپی شروع کرد؟ شروع فیزیوتراپی بعد از استقرار پزشکی و بر اساس وضعیت فرد تعیین می‌شود.

۳. چه مدت زمان لازم است تا بهبودی حاصل شود؟ مدت زمان بهبودی بستگی به شدت سکته مغزی و وضعیت هر فرد دارد و متفاوت است.

۴. آیا فیزیوتراپی به کاهش اسپاستیسیته کمک می‌کند؟ بله، فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش اسپاستیسیته کمک کند.

۵. چه نوع تمرینات و تکنیک‌هایی در فیزیوتراپی استفاده می‌شود؟ تمرینات تقویتی، تمرینات تعادل، و تمرینات حرکتی وجود دارد.

درباره مریم یزدیان

من دکتر مریم یزدیان متخصص فیزیوتراپی از دانشگاه شهید بهشتی هستم. شما میتوانید برای انجام انواع فیزیوتراپی به کلینیک فیزیوتراپی رایان مراجعه کنید.